ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΑΣΚΤ

ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΚΙΡΑ ΚΟΥΡΟΣΑΟΥΑ (1910-1998) – ΙΑΠΩΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΜΕΡΟΣ Β’

Τετάρτη 27 Μαρτίου 2024 Ντερσού Ουζαλά (Κουροσάουα, 1975) [Dersu Uzala] (έγχρ., 142 λεπτ.)

είσ. ελεύθερη, ΑΙΘΟΥΣΑ ΝΤΕ ΚΙΡΙΚΟ

Η ταινία Ουζαλά (1975) απεικονίζει οπτικά τα λόγια του Αρσένιεφ: “Ο άνθρωπος είναι πολύ μικρός για να αντιμετωπίσει την απεραντοσύνη της φύσης”. Η φωτογραφία και η δομή της ταινίας είναι από τις πιο ωραίες στο έργο του Κουροσάουα. Η κάμερα βρίσκεται πάντα στο ύψος των ματιών: βλέπει την απεραντοσύνη των στεπών, μέσα από το ανθρώπινο μάτι. Αυτό που θυμάται κανείς αφού δει την ταινία, είναι η ανθρώπινη φιγούρα, πολύ μικρή στο στοιχειώδες τοπίο της στέπας.

Ο Ρώσος στρατιωτικός και εξερευνητής Βλαντιμίρ Αρσένιεφ είχε συναντήσει τον Ντερσού, έναν Σιβηριανό κυνηγό, άνθρωπο της τούντρας, σε μια αποστολή για τη χαρτογράφηση των ρωσο-μαντζουριανών συνόρων στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Γοητεύτηκε βαθύτατα από αυτόν τον ενστικτώδη άνθρωπο της φύσης, τον μικρόσωμο αλλά σοφό κυνηγό “Γκόλντι”, που τον χρησιμοποίησε ως οδηγό του, και τον απαθανάτισε στο βιβλίο του “Dersu Uzala” το 1923. Παρομοίως είχε εντυπωσιαστεί από τη ζωή του Ντερσού, σε συμφωνία με την απερίσπαστη από ανθρώπινες επεμβάσεις φύση, και ο σκηνοθέτης της ταινίας, αφού διάβασε το βιβλίο. Έτσι, όταν η Mosfilm προσέγγισε τον Κουροσάουα, 30 χρόνια αργότερα, για να γυρίσει μια ταινία στη Σοβιετική Ένωση, εκείνος είχε ήδη το θέμα του.

Η ταινία Ντερσού Ουζαλά (1975) αποτέλεσε σημαντική επιστροφή στο σινεμά για τον σκηνοθέτη της, ο οποίος είχε υποστεί πανωλεθρία με το Tora! Tora! Tora! Η εισπρακτική αποτυχία του Dodes’kaden που ακολούθησε, μια ταινία της βραχύβιας Four Knights (σύμπραξη των Kon Ichikawa, Κουροσάουα, Kobayashi και Kinoshita) οδήγησε στη διάλυση της συνεργασίας τους και στην απόπειρα αυτοκτονίας του Κουροσάουα.

Μετά την πιο σκοτεινή περίοδο της ζωής του, ο Ακίρα Κουροσάουα κατάφερε να πάει στο εξωτερικό, ύστερα από την πρόταση της Mosfilm, και να γυρίσει την ταινία του στη Σοβιετική Ένωση. Πρόκειται για ένα «ταξίδι-αποστολή» για τον σκηνοθέτη, και σηματοδοτεί την εκ νέου γνωριμία του με το κινηματογραφικό μέσο. Ίσως το έργο αυτό είναι υπεύθυνο για τη διάσωση του Κουροσάουα. Όπως ο Αρσένιεφ πριν απ’ αυτόν χαρτογράφησε μια περιοχή της Σιβηρίας, έτσι και ο σκηνοθέτης χαρτογραφεί ένα νέο κεφάλαιο στο στιλ του που ωριμάζει. Ο τόνος και η αίσθηση της ταινίας φαίνεται να έχουν επαναπροσδιορίσει τις ευαισθησίες του.

Η ταινία σηματοδοτεί ένα μεταβατικό σημείο αξιοσημείωτης τεχνικής ωριμότητας. Υπάρχει μια στοχαστική ηρεμία στις συνθέσεις. Το καδράρισμα διατηρεί τη στατική χαμηλή κάμερα που θα συνέδεε κανείς με τον Όζου ή τον Μιζογκούτσι, απαλλαγμένη από τα dissolve και τις πολυάσχολες κινήσεις της κάμερας που συνήθως χρησιμοποιούσε ο Κουροσάουα.

Yπήρξαν κριτικοί που τον κατηγόρησαν ότι πατρονάρει τον πραγματικό Ντερσού παρουσιάζοντάς τον ως μια σύγχρονη εκδοχή του ευγενούς άγριου του Ρουσσώ. Ωστόσο, ο δικός του Ντερσού, είναι πιο κοντά σε έναν σιβηριανό σαμουράι, του οποίου ο κώδικας έχει τις ρίζες του στο σεβασμό της φύσης και στη συνύπαρξη ακόμη και με απειλητικά θηρία, όπως οι τίγρεις.

Στις φωτό o Μαξίμ Μουντζούκ, που υποδύεται τον Ντερσού Ουζαλά στην ομώνυμη ταινία.